Homocysteïne - wat is het en wat zijn de normen?

Białe i czarne puzzle z napisem homocysteine

19 Jun 2024

Geplaatst door: Łukasz Szostko Tijden Lezen: 632 Reacties: 0

Om de cardiovasculaire gezondheid te controleren, controleren we meestal het cholesterol en de bloeddruk. Homocysteïne is niet zo'n populaire marker, maar het is belangrijk genoeg om veel meer publiciteit te verdienen. Een teveel aan homocysteïne is zeer giftig voor de bloedvaten en kan het risico op atherosclerose verdubbelen. Hoge homocysteïneniveaus zijn ook in verband gebracht met neurologische aandoeningen, waaronder de ziekte van Alzheimer.

Wat is homocysteïne?

Homocysteïne is een zwavelhoudend aminozuur dat in het menselijk lichaam wordt gevormd door de stofwisseling van een ander aminozuur, methionine. Methionine is een aminozuur dat we via onze voeding aan het lichaam leveren, vooral door het consumeren van eiwitrijk voedsel zoals vlees, vis, zuivel en sommige zaden. Het komt niet uit zichzelf voor in voedsel, maar is een tussenproduct in de natuurlijke stofwisselingsprocessen in het lichaam.

Homocysteïne wordt erkend als een belangrijke risicomarker voor hart- en vaatziekten. Sommigen beschouwen het zelfs als een belangrijkere parameter dan het cholesterolgehalte.

Er is een enorme hoeveelheid wetenschappelijke literatuur over homocysteïne. De homocysteïnehypothese is het belangrijkste onderwerp wanneer de effecten van vitaminevoorziening op het cardiovasculaire systeem of het zenuwstelsel worden geanalyseerd.

Tenzij er sprake is van nierfunctiestoornissen, wijst het optreden van hyperhomocysteïnemie (een overmaat aan homocysteïne) erop dat het homocysteïnemetabolisme op de een of andere manier verstoord is en dat het teveel aan homocysteïne dat zich in de cel heeft opgehoopt, wordt uitgescheiden in het bloed. Dit voorkomt toxiciteit voor de cel, maar stelt het vaatweefsel bloot aan de mogelijk schadelijke effecten van een teveel aan homocysteïne. Een genetisch defect in een van de homocysteïne-metaboliserende enzymen (bijvoorbeeld MTHFR of CBS) of een voedingstekort aan een of meer vitamines die betrokken zijn bij het homocysteïne-metabolisme kan leiden tot metabole afwijkingen en mogelijk tot hyperhomocysteïnemie.

Homocysteïnenormen in laboratoriumtests

De normale homocysteïneconcentratie in het bloed varieert van 5 tot 15 micromol/liter.

Over het algemeen zijn testresultaten onder de 15 geen reden tot ernstige bezorgdheid. Veel experts schatten echter dat het optimale niveau voor volledige tevredenheid lager moet zijn dan 10. Dit zijn echter geen officiële richtlijnen.

Het is de moeite waard om op te merken dat het homocysteïnegehalte statistisch gezien toeneemt met het vorderen van de leeftijd en hoger is bij mannen dan bij vrouwen.

Oorzaken van stijgende homocysteïnespiegels

Milde hyperhomocysteïnemie die wordt waargenomen op een lege maag wordt meestal veroorzaakt door een milde verstoring van de methyleringsroute (d.w.z. foliumzuur- of vitamine B12-tekort, of thermolabiliteit van methyleentetrahydrofolaatreductase).

Hyperhomocysteïnemie na methioninebelasting kan worden veroorzaakt door verminderde cystathionine-bèta-synthase activiteit of B6-tekort.

Tot op zekere hoogte wordt de homocysteïnespiegel beïnvloed door stimulerende middelen, waaronder roken en koffiedrinken. Foliumzuurantagonisten (methotrexaat, fenytoïne, carbamazepine) en vitamine B12-antagonisten (theofylline, azarabine, orale anticonceptiva) kunnen ook problematisch zijn,

Ernstige hyperhomocysteïnemie wordt veroorzaakt door genetische defecten die resulteren in een tekort aan cystathionine-bèta-synthase (CBS), methyleentetrahydrofolaatreductase (MTHFR) of enzymen die betrokken zijn bij de synthese van methylcobalamine (de actieve vorm van vitamine B12) en homocysteïne-methylering.

MTHFR-mutatie als een van de oorzaken van een teveel aan homocysteïne

In de context van hyperhomocysteïnemie zijn mutaties van het MTHFR-gen een bijzonder populair onderwerp. Variaties in dit gen komen heel vaak voor. Een milde, heterozygote vorm van de mutatie kan tot 50% van de bevolking treffen. Het zijn echter alleen de ernstigere, homozygote mutaties, die een paar procent van de bevolking treffen, die het homocysteïnegehalte ernstig beïnvloeden.

Mutatie van dit gen belemmert de methylering van foliumzuur, dat wil zeggen dat het in zijn actieve vorm wordt gebracht. Het is deze actieve, gemethyleerde vorm van foliumzuur die nodig is om homocysteïne te remethyleren en terug te brengen naar de methioninecyclus.

CBS-mutatie als een remmer van de trans-sulfuratie pathway

Mutaties in het gen dat codeert voor cystathionine-bèta-synthase zijn een lang bekend probleem, dat eerder werd onderzocht dan MTHFR-problemen. Wanneer een CBS-mutatie aanwezig is, is een toename van homocysteïne gevoeliger voor een verhoogde methioninetoevoer. Onder normale omstandigheden is de methioninecyclus uitstekend zelfregulerend en kan deze goed omgaan met een fluctuerende methioninetoevoer. Als het CBS-gen echter niet goed functioneert, wordt de situatie gecompliceerd en kan een eiwitrijk dieet het moeilijk maken om de homocysteïne te verlagen.

Effecten van verhoogde homocysteïnespiegels

Wanneer de homocysteïneconcentratie hoger is dan 15, spreken we van hyperhomocysteïnemie. Dergelijke concentraties verhogen het risico op de vorming van atherosclerotische plaques. Verhoogde homocysteïnespiegels worden in verband gebracht met een verhoogde incidentie van cardiovasculaire, cerebrovasculaire en trombo-embolische aandoeningen.

Een hoog homocysteïnegehalte kan ook duiden op een onvoldoende beschikbaarheid van S-adenosylmethionine (SAMe), een zeer veelzijdige molecule die een groot aantal processen in het lichaam regelt. Het is de belangrijkste donor van methylgroepen voor alle methyleringsprocessen. Het is verantwoordelijk voor de methylering van DNA, RNA en eiwitten. Zo is het betrokken bij de energieproductie, neurotransmitters, controle van genactiviteit en vele andere belangrijke processen.

Homocysteïne en atherosclerose

De sterkste link die we zien is ongetwijfeld die tussen homocysteïne en het risico op atherosclerose. Een teveel aan homocysteïne bevordert atherosclerose door de oxidatieve stress te verhogen, de endotheelfunctie aan te tasten en trombose te veroorzaken.

In de context van de invloed op de vasculaire gezondheid begon homocysteïne meer dan 50 jaar geleden de aandacht te trekken. Dit bereikte zijn hoogtepunt in 1995 met de publicatie van een meta-analyse van wel 27 onderzoeken waarbij meer dan 4000 patiënten betrokken waren. De conclusie werd toen getrokken dat homocysteïne een onafhankelijke, getrapte risicofactor was voor atherosclerotische ziekte. Een toename van 5 µM van het totale plasmahomocysteïnegehalte wordt in verband gebracht met een toename van 60% van het risico op ischemische hartziekten bij mannen en 80% bij vrouwen.

Grafika przedstawiająca przekrój żył człowieka pod lupą

Homocysteïne en de ziekte van Alzheimer

Na atherosclerose is de tweede belangrijkste factor het effect van homocysteïne op neurologische aandoeningen, waaronder het risico op Alzheimer en andere vormen van dementie.

De schade die homocysteïne toebrengt aan de hersenen en hun prestaties is te wijten aan verschillende mechanismen. Deze zijn onder andere

verergering van oxidatieve stress,
remming van methyleringsreacties,
verhoogde DNA-schade,
neurotoxiciteit die leidt tot neuronale celdood.

De effecten van deze acties overlappen grotendeels met wat we, volgens de huidige kennis, beschouwen als de basis voor de ontwikkeling van de ziekte van Alzheimer:

ophoping van beta-amyloïde,
hyperfosforylering van tau,
atrofie van hersenweefsel,
verminderde cerebrovasculaire circulatie.

Homocysteïneconcentraties die zelfs binnen het normale laboratoriumbereik liggen (14 micromol/liter), en dus niet als hyperhomocysteïnemie worden aangemerkt, kunnen het risico op de ziekte van Alzheimer verdubbelen.

Homocysteïnetest - praktische informatie

Het is belangrijk om je voor te bereiden op de test. Zoals bij de meeste bloedtesten moet je nuchter zijn. Een periode van 13-14 uur zonder maaltijd wordt aanbevolen. Dit is nodig om een toename van homocysteïne door een verse toevoer van methionine uit een maaltijd uit te sluiten. Het is echter wel goed om water te drinken, dit is altijd toegestaan.

Als je je afvraagt hoeveel een homocysteïnetest kost, moet je rekening houden met een bedrag tussen £ 50 en £ 100, afhankelijk van het laboratorium. De test kan in elk medisch laboratorium worden uitgevoerd. Meestal moet je een paar dagen wachten op de testresultaten.

Samenvatting

Homocysteïne is niet alleen een belangrijke indicator van het risico op atherosclerose, maar ook van de gezondheid van de hersenen en de algemene gezondheid. Problemen die homocysteïne verhogen, hebben een grote invloed op het functioneren van het hele lichaam. Het is zeker de moeite waard om het homocysteïnegehalte in het bloed van tijd tot tijd profylactisch te controleren, zodat er indien nodig snel en efficiënt kan worden gereageerd.

Bronnen: