Vitamine B12 en het zenuwstelsel - wat is de relatie?

11 Mei 2024

Geplaatst door: Łukasz Szostko Tijden Lezen: 525 Reacties: 0

Van alle B-vitamines wordt B12 het sterkst geassocieerd met de gezondheid van de hersenen. In feite is het van groot belang voor het hele zenuwstelsel en in elke levensfase, van de foetus tot op hoge leeftijd. Laten we eens precies uitzoeken hoe vitamine B12 werkt op het zenuwstelsel en wie het meest behoefte heeft aan suppletie.

Wat is vitamine B12?

Vitamine B12 staat ook bekend als cobalamine. Het is een zeer complexe structuur met een kobaltatoom in het midden. De belangrijkste functies in het menselijk lichaam zijn het ondersteunen van het methyleringsproces en de Krebs-cyclus. In de geneeskunde is het vooral bekend als hulpmiddel bij bloedarmoede en neurologische aandoeningen.

B12 wordt geproduceerd door bacteriën. De productie vindt grotendeels plaats in het darmmicrobioom van dieren en daarom zijn dierlijke producten de bron van B12 in het dieet, waarbij vlees en slachtafval veel belangrijker zijn dan andere voedingsmiddelen. Helaas is er geen noemenswaardig plantaardig equivalent. Kleine hoeveelheden vitamine B12-analogen worden gevonden in paddenstoelen en zeewier, maar onderzoeken tonen aan dat deze niet actief zijn voor mensen.

Vitamine B12 tekorten

Vitamine B12 tekorten komen helaas vaak voor. Dit komt zowel door onvoldoende inname van producten die er de bron van zijn als door malabsorptie.

Onvoldoende inname komt vooral voor bij mensen die bewust een plantaardig dieet volgen of vlees en zoönotische producten mijden. Malabsorptie daarentegen kan bijvoorbeeld voorkomen bij senioren, die vaak een verminderde maagzuurproductie hebben, of bij mensen die chronisch maagzuurremmers gebruiken. Medicijnen die B12-voorraden uitputten zijn onder andere metformine, lachgas en sommige anti-epileptica.

De diagnose van een vitamine B12-tekort is echter niet zo eenvoudig als je zou denken. Vitamine B12-niveaus die alleen in het bloed worden getest geven niet altijd een duidelijk antwoord. Hoewel een lage serumspiegel meer dan waarschijnlijk wijst op een tekort, is een normale B12-spiegel in een test niet voldoende informatie om een subklinisch tekort uit te sluiten.

Subklinische vitamine B12-tekorten zijn het moeilijkst op te sporen. Om de status van vitamine B12 in het lichaam nauwkeurig te bepalen, moeten er verschillende meer geavanceerde bloedtesten worden uitgevoerd:

methylmalonzuur
homocysteïne
holo-transcobalamine

Deze 3 testen, gecombineerd met de traditionele serum B12 concentratietest, geven een vrij nauwkeurig beeld of het lichaam de capaciteit heeft om voldoende hoeveelheden van deze vitamine te gebruiken.

Effect van vitamine B12 op het zenuwstelsel

Het zenuwstelsel heeft vitamine B12 om een aantal redenen nodig. De beperkte beschikbaarheid ervan, door te weinig inname of door problemen met de absorptie of het metabolisme, leidt tot veel stoornissen. Laten we in meer detail bekijken hoe B12 het zenuwstelsel beïnvloedt.

Vitamine B12 en foetale ontwikkeling

Deze vitamine is essentieel voor de ontwikkeling van het zenuwstelsel in de foetus. Een tekort verhoogt het risico op neurale buisdefecten, net als bij een tekort aan foliumzuur. Een adequate aanvoer van B12 is noodzakelijk voor een efficiënte DNA-synthese en dus celreplicatie. Een lage beschikbaarheid van B12 verhoogt het risico op neurale buisdefecten met 2-4x. Zwangere vrouwen zijn een van de groepen die het meest vitamine B12 nodig hebben. Tijdens de zwangerschap is het de moeite waard om te kijken of het dieet voldoende hoeveelheden levert en wat de status ervan is in bloedtesten, en indien nodig de juiste suppletie te nemen.

Vitamine B12 en neuronale myelinisatie

Myelinescheden op neuronen zijn een soort fysieke en chemische barrière die de zenuwcel beschermt tegen verschillende soorten schade. Een goede staat van de myelinescheden verbetert de algehele functie van het zenuwstelsel en vermindert het risico op degeneratie.

B12 is een bekende cofactor bij de vorming van myeline en heeft daarnaast ondersteunende immunomodulerende en neurotrofe eigenschappen. Vanwege deze eigenschappen heeft het veel aandacht gekregen in de context van multiple sclerose, een auto-immuunziekte waarbij onder andere de myelinescheden worden gedegenereerd. Studies hebben aangetoond dat multiple sclerose patiënten een significant hoger aandeel vitamine B12 tekort hebben.

Vitamine B12 en het behoud van cognitieve functies

B12 is een zeer seniorvriendelijke vitamine. Niet alleen hebben ze statistisch gezien vaker een tekort en een grotere behoefte aan suppletie, maar het ondersteunt ook veel elementen van de gezondheid die vaak een probleem beginnen te vormen op oudere leeftijd.

Onderzoeken naar plasma B12-niveaus alleen hebben gemengde resultaten opgeleverd, maar met meer specifieke diagnostiek (waaronder methylmalonzuur) is vastgesteld dat een tekort aan vitamine B12 in verband wordt gebracht met cognitieve achteruitgang en een groter risico op de ziekte van Alzheimer.

Interactie met foliumzuur

Vitamine B12 is betrokken bij de stofwisselingscyclus van foliumzuur. Het is zo belangrijk dat een tekort aan B12 kan leiden tot een functioneel tekort aan foliumzuur, zelfs als er voldoende foliumzuur wordt toegediend. Zonder B12 kan het lichaam namelijk niet profiteren van de juiste werking van de biologisch actieve vorm van foliumzuur. Vitamine B12 is in dit geval de beperkende factor, dus een tekort heeft wijdverspreide gevolgen.

Het onvermogen van een B12-tekort om foliumzuur te gebruiken leidt tot verminderde stabiliteit en remming van DNA-herstel en genexpressie/transcriptie, wat neuronale differentiatie en herstel kan belemmeren, atrofie van de hippocampus, demyelinisatie en verminderde integriteit van membraanfosfolipiden kan veroorzaken.

Symptomen van vitamine B12-tekort

Deze omvatten voornamelijk neurologische en psychiatrische symptomen en veranderingen in het bloedbeeld. De eerste treden echter veel sneller op, dus je kunt symptomen van het zenuwstelsel verwachten nog voordat er veranderingen in het bloed optreden.

Als je last hebt van chronische vermoeidheid, cognitieve achteruitgang, een slechter humeur, etc., is het de moeite waard om je vitamine B12 status te controleren.

Verschillende vormen van vitamine B12

We kennen 4 hoofdvormen van cobalamine en hieronder volgt een korte beschrijving van elke vorm.

Cyanocobalamine - de meest voorkomende en belachelijk goedkope vorm van B12. Het wordt gebruikt in kosteneffectieve voedingssupplementen, sommige medicijnen en voor voedselverrijking. Het komt in deze vorm ook van nature voor in sporenhoeveelheden in voedsel. De gemakkelijke verkrijgbaarheid is een voordeel, maar niet iedereen is gebaat bij deze vorm. Cyanocobalamine is niet de actieve vorm en moet eerst in het lichaam omgezet worden in de juiste co-enzymatische vorm om effect te hebben.

Methylcobalamine - de actieve vorm van vitamine B12 met een methylgroep. De populariteit hiervan is de laatste jaren sterk toegenomen. Het wordt algemeen beschouwd als de beste vorm voor mensen met methyleringsstoornissen en mensen die cyanocobalamine slecht verdragen of ontevreden zijn over de effectiviteit ervan.

Hydroxycobalamine - een inactieve vorm van B12, maar desalniettemin goed gebruikt door het lichaam en gebruikt in sommige medicijnen, waaronder medicijnen die via injectie worden toegediend. Veilig voor mensen met een slechte tolerantie voor methylgroep donoren.

Adenosylcobalamine - een tweede actieve vorm met een iets ander actieprofiel dan methylcobalamine, omdat ze op verschillende plaatsen werken. De combinatie van deze twee vormen kan mogelijk uitgebreidere resultaten geven. Het is een goed alternatief voor methylcobalamine wanneer je de inname van methylgroep donoren moet beperken.

Dosering van vitamine B12 supplementen

De aanbevolen inname van vitamine B12 is 2,5 mcg. Deze dosis zit in de eenvoudigste en goedkoopste B-Complexen en multivitaminen. Om echte gezondheidsvoordelen te behalen zijn echter meestal veel hogere doses nodig.

Volgens de officiële aanbevelingen van het Dietary Supplements Team, aangesteld door de GIS, zou de maximale dosis vitamine B12 in supplementen 100 mcg moeten zijn. Dit is 4000% van de RWS voor deze vitamine. Vaak is dit de dosis die goede resultaten geeft wanneer men een tekort wil aanvullen of wil profiteren van de eigenschappen van vitamine B12.

In specifieke gevallen, wanneer B12 een typisch therapeutisch doel moet dienen, worden zelfs hogere doses vitamine B12 gebruikt. Het is niet ongewoon dat dit oploopt tot 300-1000 mcg per dag.

Voedingsbronnen van vitamine B12

Wat betreft bronnen van voorkomen onderscheidt vitamine B12 zich van de andere B-vitamines. We zoeken tevergeefs naar goede bronnen ervan in planten. In de voeding halen we het uit dierlijke producten, voornamelijk vlees.

Mensen die een veganistisch dieet volgen, moeten vitamine B12 zeker aanvullen. De symptomen van een tekort zijn niet meteen duidelijk wanneer je overschakelt op een plantaardig dieet, maar kunnen al na een paar maanden optreden, wanneer de voorraad in de lever uitgeput is.

Het is misschien niet direct gerelateerd aan voeding, maar onze darmbacteriën kunnen ook een bron van vitamine B12 zijn. Bepaalde soorten bacteriën in de darmen kunnen cobalamine produceren, dat vervolgens in de bloedbaan kan worden opgenomen. Het is daarom uiterst belangrijk om te zorgen voor de conditie van de darmen en de goede samenstelling van het microbioom.

Bronnen: